Synagoga Stara jest najstarszą synagogą w Polsce, więcej - mówi się o niej także, że jest obok bożnic Wormacji i Pragi, jednym z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Europie. Jej obecność na stałe wyryła się w świadomości krakowian, jednak nierzadko dotyczy to wyłącznie faktu jej istnienia. Stare mury synagogi stanowią ważny zapis wielowiekowych stosunków polsko-żydowskich.
Reklama
Niełatwe dzieje bożnicy
Badacze nie są zgodni co do daty powstania synagogi przy ul. Szerokiej 24 - prawdopodobnie wzniesiono ją jeszcze w XV lub na początku XVI wieku. W roku 1557 wybuchł pożar, w czasie którego ogień strawił bożnicę.
Została odbudowana według projektu włoskiego architekta Mateo Gucci, który nadał jej renesansowy styl.
Z tej XVI-wiecznej budowli po dziś zachowała się główna sala modlitw, przedsionek i pomieszczenie, które pierwotnie pełniło funkcję galerii dla kobiet (kobiety nie miały początkowo wstępu do synagogi, dopiero w XVI wieku zaczęto stopniowo dopuszczać je do udziału w modlitwach, ale właśnie w specjalnie wydzielonych strefach).
Pewne upiększenie synagogi przypisuje się znanemu polskiemu architektowi i konserwatorowi Zygmuntowi Hendelowi, który w latach 1904-1913 odrestaurował bożnicę, nadając jej neorenesansowe kształty.
Reklama
W czasie drugiej wojny światowej budynek został ograbiony z dzieł sztuki i zdewastowany przez nazistów. Po wojnie przywrócono synagodze formę gotycko-renesansową, którą w XVI wieku zaproponował Mateo Gucci.
Historia Polski wpisana w historię synagogi
W roku 1794 w murach Synagogi Starej przemówił Tadeusz Kościuszko, który w płomiennym wystąpieniu wezwał Żydów do wzięcia udziału w Insurekcji.
Przywódca stwierdził wówczas, że: „niczego nie pragnie dla siebie, obchodzi go jeno opłakany stan ojczyzny - i uszczęśliwienie wszystkich jej mieszkańców, do których i Żydów zalicza, leży mu na sercu”.
To w bożnicy na Szerokiej w czasie powstań narodowych w XIX wieku rabin Meisels nawoływał swoich pobratymców do solidarności z walczącymi.
Warto odnotować także fakt, że w 1931 roku synagogę odwiedził prezydent Ignacy Mościcki, który wraz z prezydenckimi honorami został przyjęty przez gminę żydowską.
Reklama
Przed Synagogą Starą znajduje się pomnik poświęcony trzydziestu Polakom, którzy w 1943 zginęli rozstrzelani przez hitlerowców.
Symbol kultury żydowskiej
Dziś Synagoga Stara to przede wszystkim ważny symbol kultury żydowskiej, która przez wieki była istotnym elementem kultury polskiej. Obecnie w murach bożnicy znajduje się oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Uroczyste przekazanie synagogi na cele muzealne nastąpiło w 1959 roku.
Reklama
W ramach różnorodnych wystaw można tam oglądać przedmioty liturgiczne i obiekty związane z żydowską obyczajowością, rzemiosło artystyczne (jak np. lampy chanukowe, menory czy parochety), a także dzieła sztuki. W zbiorach muzeum znajdują się prace o tematyce żydowskiej autorstwa m.in Julisza Kossaka, Maurycego Gottlieba czy Jacka Malczewskiego.
Godziny otwarcia muzeum:
poniedziałek 10.00-14.00, wtorek - niedziela 10.00-17.00
