W ramach projektu ,,Wielokulturowa Rzeczpospolita – Zamek Pieskowa Skała” w latach 2022–2023 trwała konserwacja XVIII-wiecznego ołtarza z muzykującymi aniołami, najokazalszego zabytku pieskowoskalskiej kaplicy pw. św. Michała.
Zasadniczym elementem drewnianego, niepolichromowanego ołtarza (wys. 532, szer. 314, gł. 180 cm) jest bogata kompozycja rzeźbiarska przedstawiająca muzykujące anioły wraz z centralnie usytuowaną, utworzoną z obłoków i promieni glorią. Całość zwieńczona jest Trójcą Świętą w otoczeniu główek putt i kłębów chmur.
Ołtarz nie był wcześniej wzmiankowany w literaturze naukowej, nie łączono go także z żadnym artystą. Przez całe lata uznawany był za jeden z zabytków przejętych po II wojnie światowej ze składnicy muzealnej na Śląsku. Dzięki odnalezieniu w 2021 roku archiwalnego zdjęcia zidentyfikowano go jako pochodzący z Krosnowic. W toku dalszych ustaleń okazało się, że stanowił pierwotne wyposażenie kaplicy pałacu w Krosnowicach (1729–1730), leżących nieopodal Kłodzka.
Najpewniej w 1954 roku lub niedługo później przewieziono go do Zamku Pieskowa Skała. Ołtarz w ten sposób uratowano – pałac został przejęty przez Państwowe Gospodarstwo Rolne, a dawną kaplicę zaadaptowano na – do dziś używaną – łazienkę. Zrekonstruowana historia i analiza wskazują na to, że ołtarz powstał około 1725 roku i należy łączyć go z Michaelem Klahrem starszym (1693–1742), uznawanym za najważniejszego barokowego rzeźbiarza w Kotlinie Kłodzkiej. Artysta ten łączył wpływy sztuki praskiej i lokalnych ośrodków, przez co stworzył oryginalną własną formę.
Celem prac konserwatorskich było powstrzymanie procesu niszczenia, przywrócenie artystycznych i estetycznych wartości ołtarza, rekonstrukcja brakujących elementów, uzupełnienie ubytków rzeźb, a także przygotowanie nowej konstrukcji nośnej. Obecnie ołtarz nawiązuje, na ile było to możliwe, do stanu widocznego na znalezionym archiwalnym zdjęciu.
Stworzono ażurową konstrukcję, przywracając zabytkowi pierwotną teatralną głębię, wieloplanowość i odtwarzając dynamiczną barokową kompozycję. Dorobiono także instrument cynk, berło, trójkątny nimb nad głową Boga Ojca, brakujące promienie nad Chrystusem, w środkowej glorii i w zwieńczeniu.
Dziewiętnastowieczne antependium (wykonane prawdopodobnie na wzór wcześniejszego), a także motyw Trójcy Świętej w zwieńczeniu ołtarza sugerowały, że brakującym elementem środkowej glorii było malarskie lub płaskorzeźbione przedstawienie Matki Boskiej. W związku z tym, nawiązując symbolicznie do nieistniejącego wizerunku maryjnego, środkowa gloria została uzupełniona obrazem ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu (Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem, Włochy, XVII w., olej na desce, ZKW-PZS, nr inw. 2182).
Ołtarz z muzykującymi aniołami autorstwa Michaela Klahra starszego, eksponowany w kaplicy św. Michała w Zamku Pieskowa Skała, jest niewątpliwie dziełem wysokiej klasy. Niezwykle więc cieszy, że przeprowadzone w ostatnim czasie zabiegi konserwatorskie przywróciły świetność i podkreśliły walory tego znakomitego i zupełnie dotąd nieznanego w literaturze zabytku.
Joanna Pałka, kustosz, kurator zbiorów rzeźby Zamek Królewski na Wawelu
Zamek Królewski na Wawelu finalizuje projekt Wielokulturowa Rzeczpospolita – Zamek Pieskowa Skała. Zrealizowano dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię oraz z budżetu państwa. Program KULTURA. Mechanizm Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021. Działanie 1: poprawa zarządzania dziedzictwem kulturowym Poddziałanie 1.1.: Restauracja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego.
Przedruk za Dziennikiem Polskim.
