Gdyby powstał, byłby największym pomnikiem u stóp Wawelu. Ma upamiętnić ludzi, dzięki którym dziś – wolni - możemy tędy spacerować. Od lat pojawia się jednak pytanie, czy hołd dla żołnierzy Armii Krajowej musi mieć akurat taką formę i lokalizację. Teraz wreszcie coś ruszyło: spór zakończy nowatorski panel obywatelski. Co to takiego?
Zanim o panelu, przypomnijmy: lokalizacja pod Wawelem była konsultowana przez miasto za pomocą ankiet, ale różnica w głosach okazała się niewielka - 1133 na “nie” i 825 na “tak”. Na Bulwarze Czerwieńskim stanęła nawet makieta pomnika, żeby unaocznić mieszkańcom proponowany projekt. Mimo większej liczby przeciwników, radni miejscy nie odrzucili projektu (zadecydował jeden głos), a ówczesny ZIKiT ogłosił przetarg na budowę. Oba nie zostały rozstrzygnięte - w pierwszym nie było chętnych, w drugim firma podyktowała zbyt wysoką cenę. Inwestycja stanęła w miejscu.
Przetargi bez zwycięzców
Projekt, o którym mowa, to koncepcja architekta Alexandra Smagi, prezesa Fundacji Wstęga, urodzonego w Wiedniu w polskiej rodzinie emigracyjnej. Jego babcia była łączniczką AK, dziadek walczył pod Monte Cassino. W ramach swojej fundacji, Smaga zorganizował zbiórkę na budowę pomnika na portalu Polak Potrafi. Zgromadził 385 tysięcy złotych, w budżecie miasta zarezerwowano półtora miliona.
Kiedy termin pierwszego przetargu dobiegał końca, głos zabrało stowarzyszenie Funkcja Miasto. Aktywiści zwrócili się z apelem do prezydenta, że zanim postawimy jakikolwiek pomnik na Bulwarach, musimy sobie zadać pytanie o ogólną koncepcję okolic Wisły. Może się okazać bowiem, że mieszkańcy ogólnie nie chcą tu pomników, nie ujmując niczego kombatantom.
Ponadto zaproponowali, by na tak ważny pomnik zorganizować jednak międzynarodowy konkurs. Fakt jest jednak taki, że projekt Smagi już jeden konkurs wygrał (tylko że ogólnokrajowy) i ma wszelkie pozwolenia (także konserwatorskie) na realizację. Architekt przekonuje również, że po ustaleniach z konserwatorem pomnik jest mniejszy i niższy niż w pierwotnym projekcie.
Kombatanci argumentowali, że pomnik powinien być okazały i mieścić się w centrum miasta – tak, aby wieść o zasługach żołnierzy AK dotarła do wszystkich, także zagranicznych turystów. Dlatego też nie przekonywały ich propozycje okolic Muzeum AK, czy ulicy Armii Krajowej, gdzie kiedyś mieścił się pomnik Koniewa. Z kolei aktywiści zauważali, że współczesne rozwiązania często zakładają powstawanie parków, czy ogrodów pamięci, a nie monumentalnych pomników.
Przełom: panel obywatelski
Sprawa znowu wróciła na środowej sesji rady miasta. Głos zabrał Łukasz Maślona, dziś nie tylko aktywista Funkcji Miasto, ale też radny obecnej kadencji. Apelował, aby rada przyjęła uchwałę w sprawie powołania panelu obywatelskiego dla mieszkańców - wtedy to oni zdecydują, jak uczcić pamięć o żołnierzach AK w Krakowie. Argumentował, że miasto od lat nie radzi sobie z tym problemem, a konsultacje społeczne dzielą krakowian, zamiast łączyć (a przecież to podstawowy cel jakiegokolwiek miejsca pamieci). Mimo gorącej dyskusji na sesji (a jakże), uchwała została przyjęta.
Panel obywatelski to forma konsultacji społecznych wykorzystywana dotychczas m.in. w Gdańsku. Zorganizuje go zespół składający się z radnych reprezentujących cztery kluby oraz trzech urzędników. W takim panelu bierze udział około stu mieszkańców, wybieranych losowo, z uwzględnieniem kryteriów demograficznych.
W wyniku dyskusji i warsztatów, 80 procent z nich ma poprzeć jedno rozwiązanie. Prace trwają kilka tygodni, odbywają się w soboty i będą transmitowane na żywo (w pierwszej części; druga nie jest jawna). Efekty mamy poznać do 25 czerwca. Decyzja panelistów powinna być wiążąca dla władz miasta.
