Rysunki Jacka Malczewskiego z kolekcji Lanckorońskich (i nie tylko), które zobaczymy na ekspozycji czasowej w Zamku Królewskim na Wawelu składają się na artystyczną kronikę wyprawy, w której szczególną rolę odgrywa nie tylko tytułowy pejzaż dzisiejszej Turcji, ale również Karol Lanckoroński.
Reklama
Część prac – zwłaszcza tych o charakterze szkicowym – powstała zapewne w czasie trwania wyprawy w 1884 roku. Liczne noszą datę o rok późniejszą – artysta wykonywał je na podstawie szkiców, kończył rozpoczęte prace lub wykorzystywał fotografie i na ich podstawie odtwarzał miejsca i sytuacje sprzed kilku miesięcy. Zanim powstała wawelska wystawa, dzieła Jacka Malczewskiego przeszły złożoną konserwacje, która trwała od listopada 2024 roku. Kuratorką ekspozycji „Jacek Malczewski w Anatolii” jest dr Joanna Winiewicz-Wolska – kustosz kierująca Działem malarstwa w Zamku Królewskim na Wawelu.
Wyprawa Jacka Malczewskiego i Karola Lanckorońskiego trwała ponad trzy miesiące. Pod datą 30 sierpnia 1884 roku Lanckoroński odnotował w swoim diariuszu wyjazd koleją z Wiednia do Pesztu. Datę 4 grudnia nosi ostatnia, krótka, notatka, spisana w drodze powrotnej, na statku zmierzającym na Rodos. Celem ekspedycji była dokumentacja – rysunkowa, opisowa i fotograficzna – zabytków antycznych znajdujących się na terenie starożytnej Pamfilii i Pizydii. Ale nie tylko. Lanckoroński poznawał też sztukę, kulturę i obyczaje ówczesnego Imperium Osmańskiego, kontaktował się z mieszkańcami mijanych wiosek i miast, korzystał z protekcji miejscowych dygnitarzy oraz ochrony tureckich żandarmów.
Jacek Malczewski wszystko to skrzętnie dokumentował. Przedstawiał uczonych nie tylko przy pracy. Swoim piórkiem i pędzlem notował żywe scenki rodzajowe z codziennego życia członków ekspedycji, która była nie lada wyzwaniem logistycznym.
– Cieszymy się niezmiernie, że prace Jacka Malczewskiego, które powstały podczas wspomnianej wyprawy możemy zaprezentować Zwiedzającym na kameralnej wystawie w nieprzypadkowym czasie: nadchodzących wakacji; a więc podróży i planów związanych z wyjazdami. Przypominamy tym samym o jednej z najcenniejszych części kolekcji Zamku podarowanej przez prof. Karolinę Lanckorońską. „Jacek Malczewski w Anatolii” będzie doskonałą okazją do tego, by skonfrontować często żywe wspomnieniami współczesnej Turcji z dawniejszym, kulturowo-przyrodniczym wizerunkiem tego intrygującego obszaru – mówi prof. dr hab. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
Reklama
MALCZEWSKI W KONSERWACJI I POD OCHRONĄ PRZED UV
Pracę nad organizacją wystawy „Jacek Malczewski w Anatolii” poprzedziły działania konserwatorskie, które rozpoczęły się w listopadzie 2024 roku. – Konserwacji zostały poddane 22 rysunki Malczewskiego. Zakres działań był bardzo szeroki; od konserwacji estetycznej, czyli oczyszczenie, naprawa uszkodzeń mechanicznych i niwelowanie deformacji aż do pełnej konserwacji z zabiegami oczyszczania na sucho, usuwania starych napraw i taśm montażowych, kąpielach wodnych, usuwaniem intensywnych zaplamień, uzupełnianiem ubytków i uszkodzeń masą papierową, scalaniem kolorystycznym – mówi Ewa Pietrzak, konserwatorka z Pracowni Konserwacji Papieru i Skóry, Zamek Królewski na Wawelu
Największe trudności podczas prowadzenia prac konserwatorskich wynikały z różnorodność techniki artystycznej i podłoża. – W związku z tym, że rysunki powstawały „w drodze”, w trudnych warunkach, artysta stosował różne techniki i materiały: akwarela, atrament, tusz, ołówek. Podłoże malarskie to oczywiście papier, ale o bardzo różnej gramaturze, rodzaju i jakości, co w proces przechowywania i transportowania, a następnie konserwacji ma ogromne znaczenie – podkreśla Ewa Pietrzak.
Po konserwacji wszystkie rysunki, które znalazły się na ekspozycji w liczbie 50 sztuk, zostały zamontowane w passepartout z najwyższej jakości kartonów i zamontowane w ramy z szybami muzealnymi blokującymi w 99 procentach dostęp światła UV.
W zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu znajduje się 228 rysunków i akwarel Jacka Malczewskiego, związanych z rodziną Lanckorońskich. Zbiór ten składa się z dwóch części. Pierwsza to rysunki i akwarele związane z wyprawą archeologiczną Karola Lanckorońskiego do Pamfilii i Pizydii zorganizowaną w 1884 roku, druga część obejmuje prace dokumentujące rodzinne życie w Rozdole, majątku Lanckorońskich położonym na południe od Lwowa.
