„Doświadczyłam molestowania seksualnego na planie filmowym. Jestem osobą, która potrafi powiedzieć nie, ale do dzisiaj nie wiem, dlaczego nie byłam w stanie powiedzieć o tym reżyserce” – wyznała w rozmowie z Life in Kraków Dorota Segda, aktorka i rektorka krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych. W Międzynarodowym Dniu Teatru o przemocy w środowisku aktorskim i polskim #Me Too rozmawiała z nią Jolanta Hofer.
Reklama
Zaczęło się od Anny Paligi, młodej aktorki, która opisała, co spotkało ją w łódzkiej filmówce, potem dołączyli inni. Lista nazwisk oskarżających i oskarżanych o mobbing wydłuża się. Dorota Segda mówi, że ten problem w krakowskiej szkole teatralnej został zauważony wcześniej niż pojawił się w USA ruch #Me Too. Wymienia zasługi na tym polu dziekana Adama Nawojczyka, który podjął wyzwanie grożące mu ostracyzmem środowiska.
Trzeba mieć odwagę cywilną, żeby zwalczać przemoc
„Jeżeli się zwalnia pedagoga, który mnie uczył jeszcze 35 lat temu i jest moim kolegą z teatru, to trzeba się wykazać ogromną odwagą cywilną. I w dodatku nie było wtedy procedur.”
Teraz profesor Segda je wprowadza, ale przyznaje, że nie jest łatwo zwolnić kogoś, kto ma stałą umowę o pracę. Trzeba mieć twarde dowody, bo inaczej sprawa w sądzie będzie się ciągnęła w nieskończoność i dla uczelni może się skończyć przegraną. Kilka lat temu to było bardzo trudne.
Reklama
Od jakiegoś czasu są już procedury. Jako rektorka AST powołała właśnie zewnętrzną rzeczniczkę do spraw etyki – Ninę Gabryś. Po to, żeby w tym małym krakowskim środowisku studenci nie bali się powiedzieć komuś spoza uczelni, jeśli coś złego się dzieje.
„Byłam molestowana na planie filmowym”
Dorota Segda przyznaje, że postawienie granic w tym zawodzie jest trudne. Dlatego nie widzi innej drogi, jak tylko ciągle rozmawiać ze studentami.
„Ja nie doświadczyłam w szkole teatralnej ani w teatrze przemocy. Ale doświadczyłam molestowania seksualnego w filmie. Jestem osobą, która potrafi powiedzieć nie, ale z tym zostałam sama przez cztery miesiące. Prałam po mordzie tego rosyjskiego gwiazdora, który się wdzierał do mnie do pokoju, obmacywał na planie. Do dzisiaj nie wiem, dlaczego nie potrafiłam powiedzieć o tym reżyserce, do której miałam zaufanie.”
Reklama
Kolega rzucał mną po ścianach
Aktorka przyznaje, że powiedzenie głośno, że jest się ofiarą przemocy czy molestowania jest trudne i nieoczywiste. Zwłaszcza w czasach, kiedy się o tym nie mówiło. A teraz, jej zdaniem, spotykamy się z rzutem w drugą stronę i to jest niebezpieczne.
„Jeżeli nie będziemy się mogli w teatrze dotykać, to nie będzie teatru. Tylko czym innym jest kiedy dojrzały aktor ma odwagę cśs zrobić, a czym innym jest młodziutki student. To jest normalne w tym zawodzie, że do niektórych emocji dochodzi się przez fizyczność. Mój mistrz doprowadził do tego, że kolega rzucał mną po ścianach. Byłam zmaltretowana, ale do dziś wiem, ile mi to dało.”
Dorota Segda widzi niebezpieczeństwo w tym, że aktorzy dla teatru, który kochają, zrobią wszystko – będą grać z gorączką, złamaną nogą. A to często wykorzystują agresorzy, wmawiając, że robią coś dla dobra aktora, tymczasem młody adept tej sztuki czuje dyskomfort.
Reklama
Jej zdaniem żadne procedury nie zastąpią umiejętności powiedzenia „nie życzę sobie”. Dlatego trzeba ze studentami aktorstwa rozmawiać i na takie zachowania powinny być też czujne inne osoby z grupy.
Krytyna Janda nigdy tego nie doświadczyła
Segda broni Krystyny Jandy, która powiedziała publicznie, że oskarżenia o przemoc fizyczną i psychiczną rzutują na całe środowisko, które jest wspaniałe, jest w nim wielu ludzi nadzwyczajnych – zawodowo, intelektualnie, moralnie, etycznie.
Reklama
Aktorka wierzy, że Jandy takie rzeczy, o których się teraz mówi, nie spotkały. Tymczasem, jej zdaniem, szum medialny jest taki, jakby przemoc w środowisku aktorskim była codziennością. Tymczasem zależności między aktorem i reżyserem są trudne.
„Jeśli aktor się sprzeciwi jakiemuś reżyserowi, to może już nigdy u niego nie dostać roli. A ten reżyser będąc przemocowcem, przy okazji jest bardzo dobrym reżyserem. Trudno znaleźć jakiś środek. Żyjemy w świecie zero – jedynkowym. Albo się kochamy, albo nienawidzimy”.
Ale Dorota Segda uważa, że te zachowania, które jako pierwsza nagłośniła Anna Paliga, są skandaliczne. Podkreśla, że nie chodzi o obalanie autorytetów, bo to były kiedyś inne czasy, chodzi o zmianę złych nawyków teraz.
Reklama
Fuksówka, odpowiednik fali w wojsku, zabroniona
,,Jednak skłamałabym mówiąc, że zupełnie nie zaznałam przemocy w szkole teatralnej, bo zaznałam jej właśnie w czasie fuksówki. Ale człowiekowi się wydawało, że tak musi być. Koledzy nam wmawiali, że nas hartują, żebyśmy potem wytrzymali. A wtedy do głosu dochodzą ci niewyżyci i zakompleksieni, którzy szukają ofiar. Do dziś nie rozumiem, dlaczego wtedy, gdy oni mi robili takie przesłuchania przy lampie, ja nie powiedziałam >spadaj chamie< i nie wyszłam.”
Wielu studentów znienawidziło rektorkę swojej uczelni za zakaz fuksowania, bo odbywało się też wtedy dużo dobrych rzeczy. Robili wspólnie przedstawienia i było zabawnie. Jedni twierdzą, że nie doświadczyli przemocy, a inni, że wręcz przeciwnie.
Reklama
Najgorsze rzeczy, opowiada Dorota Segda, w czasie jej studiów, spotkały osoby, które mieszkały w akademiku. Jej koleżanki przez miesiąc nie spały, bo ciągle ktoś je budził i kazał coś robić.
Jako osoba decydująca na uczelni doszła jednak do wniosku, że trzeba postawić tamę fuksówkom raz i zdecydowanie. A po tym trafiła na listę Forbes Women Roku 2020.
